Под дискриминацией понимается нарушение прав, свобод и законных интересов человека и гражданина в зависимости от его пола, расы, цвета кожи, национальности, языка, происхождения, имущественного, семейного, социального и должностного положения, возраста, места жительства, отношения к религии, убеждений, принадлежности или непринадлежности к общественным объединениям или каким-либо социальным группам.
К обстоятельствам, которые не могут рассматриваться как дискриминационные, относятся различия, исключения, предпочтения, а также ограничение прав работников, которые:
определяются свойственными данному виду труда требованиями, установленными федеральным законом, либо
обусловлены особой заботой государства о лицах, нуждающихся в повышенной социальной и правовой защите, либо
установлены законодательством в целях обеспечения национальной безопасности, поддержания оптимального баланса трудовых ресурсов, содействия в приоритетном порядке трудоустройству граждан Российской Федерации и в целях решения иных задач внутренней и внешней политики государства
Никто не может быть ограничен в трудовых правах и свободах или получать какие-либо преимущества, в том числе в зависимости от возраста, а также от других обстоятельств, не связанных с деловыми качествами работника (статья 3 ТК РФ).
Таким образом, правила приема на работу граждан предпенсионного возраста не должны отличаться от правил приема на работу других работников.
Работодатель не вправе в объявлении на вакантную должность указывать требования к возрасту соискателя.
Работодателям запрещается распространение информации о свободных рабочих местах или вакантных должностях, содержащей сведения о каком бы то ни было прямом или косвенном ограничении прав или об установлении прямых или косвенных преимуществ в зависимости в том числе от возраста, а также других обстоятельств, не связанных с деловыми качествами работников (статья 25 Закона РФ «О занятости населения в Российской Федерации»).
Требование к кандидату на замещение вакантной должности о возрасте, не превышающем определенного предела, является дискриминационным.
За публикацию объявления о приеме на работу, содержащего ограничения дискриминационного характера, работодатель может быть привлечен к административной ответственности.
Трудовое законодательство не предусматривает возможности установления зависимости между правом на определенные гарантии и компенсации и возрастом работника.
По общему правилу (за исключением отдельных случаев) предельный возраст для заключения трудового договора Трудовым кодексом Российской Федерации не установлен. Следует помнить, что оформление трудовых отношений с лицами, достигшими предпенсионного, пенсионного возраста, производится в общем порядке.
Работодатель не вправе отказать гражданину в приеме на работу, обосновав свой отказ тем, что этот гражданин достиг или скоро достигнет определенного возраста. Отказ в приеме на работу по указанной причине свидетельствует о дискриминации, об ограничении трудовых прав в связи с возрастом.
По письменному требованию лица, которому отказано в заключении трудового договора, работодатель обязан сообщить причину отказа в письменной форме в срок не позднее чем в течение 7 рабочих дней со дня предъявления такого требования. Отказ в заключении трудового договора может быть обжалован в судебном порядке (статья 64 ТК РФ).
В соответствии с трудовым законодательством Российской Федерации недопустимо:
- принудительно заключать срочный трудовой договор с гражданином предпенсионного, пенсионного возраста;
- расторгать бессрочный трудовой договор или заменять его на срочный трудовой договор, в связи с достижением работником пенсионного возраста и назначением ему пенсии.
Также в случае если на предприятии планируется сокращение численности или штата работников, преимущественное право на оставление на работе должны иметь сотрудники с более высокой производительностью труда и квалификацией, независимо от возраста.
При допущении дискриминации работодатель может быть привлечен к ответственности:
административной. За публикацию объявления о приеме на работу, содержащего ограничения дискриминационного характера, необоснованный отказ соискателю в заключении трудового договора, допущение иных форм дискриминации работодатель и/или его должностные лица могут быть привлечены к ответственности в виде уплаты административного штрафа;
гражданско-правовой. Суд может установить обязанность работодателя компенсировать соискателю или работнику, чьи права нарушены, причиненный моральный вред. Кроме того, суд может признать отказ в приеме на работу незаконным и обязать работодателя заключить трудовой договор с гражданином;
уголовной. За дискриминацию виновное должностное лицо может быть осуждено к штрафу, обязательным, исправительным, принудительным работам, также оно может быть лишено права занимать определенные должности или заниматься определенной деятельностью или лишено свободы.

Дискриминация астында кеше һәм граждан хокукларын, ирекләрен һәм законлы мәнфәгатьләрен аның җенесенә, расасына, төсенә, милләтенә, теленә, чыгышына, мөлкәти, гаилә, социаль һәм вазыйфаи хәленә, яше, яшәү урыны, дингә мөнәсәбәт, инануларына, җәмәгать берләшмәләренә яисә нинди дә булса социаль төркемнәргә карамавына карап бозу аңлашыла.
Дискриминацион хәл буларак карала алмый торган хәлләргә аерымлыклар, төшереп калдыру, өстенлек бирү, шулай ук хезмәткәрләрнең хокукларын чикләү керә.:
әлеге төр хезмәт төре Федераль законда билгеләнгән таләпләр белән билгеләнә, йә
югары социаль һәм хокукый яклауга мохтаҗ булган затлар турында дәүләтнең аерым кайгыртуы белән бәйле, йә
милли иминлекне тәэмин итү, хезмәт ресурсларының оптималь балансын саклап калу, Россия Федерациясе гражданнарын эшкә урнаштыруның өстенлекле тәртибендә һәм дәүләтнең эчке һәм тышкы сәясәтенең башка бурычларын хәл итү максатларында законнар белән билгеләнгән
Беркем дә хезмәт хокукларында һәм ирекләрендә чикләнә яки нинди дә булса өстенлекләр ала алмый, шул исәптән яшенә, шулай ук хезмәткәрнең эшлекле сыйфатлары белән бәйле булмаган башка шартларга бәйле рәвештә (РФ ТК 3 статьясы).
Шулай итеп, пенсия алды яшендәге гражданнарны эшкә алу кагыйдәләре башка хезмәткәрләрне эшкә алу кагыйдәләреннән аерылырга тиеш түгел.
Эш бирүче хокуклы түгел игълан итү вакантную вазыйфасына күрсәтергә таләпләр яше соискателя.
Эш бирүчеләргә буш эш урыннары яки вакантлы вазыйфалар турында мәгълүматны тарату тыела, анда хокукларны турыдан-туры яки турыдан-туры чикләү яки хезмәткәрләрнең яшенә, шулай ук хезмәткәрләрнең эш сыйфатларына бәйле булмаган башка шартларга бәйле рәвештә турыдан-туры яки турыдан-туры яки косвенный өстенлекләрне билгеләү турында мәгълүматлар бар («Россия Федерациясендә халыкны эш белән тәэмин итү турында»РФ Законының 25 статьясы).
Вакантлы вазыйфаны биләп торуга кандидатка билгеле бер чиктән артмаган яшьтәге таләп дискриминация булып тора.
Дискриминацион характердагы чикләүләр булган эшкә кабул итү турында белдерү бастырган өчен эш бирүче административ җаваплылыкка тартылырга мөмкин.
Хезмәт законнары хезмәткәрнең яше белән билгеле бер гарантияләр һәм компенсацияләр хокукы арасында бәйлелекне билгеләү мөмкинлеген күздә тотмый.
Гомуми кагыйдә буенча (аерым очраклардан тыш) хезмәт шартнамәсен төзү өчен Россия Федерациясе Хезмәт кодексы тарафыннан иң чик яше билгеләнмәгән. Шуны истә тотарга кирәк, пенсия яшенә җиткән затлар белән хезмәт мөнәсәбәтләрен рәсмиләштерү гомуми тәртиптә башкарыла.
Эш бирүче гражданга эшкә кабул итүдән баш тартырга хокуклы түгел, үзенең баш тартуын, шул рәвешле, бу гражданинга җитте яки тиздән билгеле бер яшькә җитәчәк. Әлеге сәбәп буенча эшкә алудан баш тарту дискриминация, яше белән бәйле хезмәт хокукларын чикләү турында сөйли.
Хезмәт килешүе төзүдән баш тарткан затның язма таләбе буенча эш бирүче мондый таләп куелган көннән 7 эш көненнән дә соңга калмыйча язма рәвештә баш тарту сәбәбен хәбәр итәргә тиеш. Хезмәт килешүен төзүдән баш тарту суд тәртибендә шикаять бирелергә мөмкин (РФ ТК 64 статьясы).
Россия Федерациясе хезмәт законнары нигезендә мөмкин түгел:
- пенсия алды, пенсия яшендәге гражданин белән срочное хезмәт килешүе төзү мәҗбүри;
- сроксыз хезмәт килешүен өзәргә яки аны, пенсия яше җитү һәм аңа пенсия билгеләнү белән бәйле рәвештә, сроксыз хезмәт килешүенә алыштырырга.
Шулай ук предприятиедә хезмәткәрләрнең санын яки штатын кыскарту планлаштырылган очракта, эштә калуга өстенлек хезмәт җитештерүчәнлеге югары булган һәм квалификациясе булган хезмәткәрләр булырга тиеш.
Дискриминациягә юл куйганда эш бирүче җаваплылыкка тартылырга мөмкин:
административ хокук бозулар Эшкә кабул итү турында дискриминация характерындагы чикләүләрне үз эченә алган белдерү бастырган, эш бирүчегә хезмәт шартнамәсе төзүдән нигезсез баш тарткан, эш бирүче һәм/яки аның вазыйфаи затлары административ штраф түләү рәвешендә җаваплылыкка тартылырга мөмкин;
гражданлык-хокукый нигезләре Суд эш бирүченең эш бирүчегә яки хезмәткәргә, аларның хокуклары бозылган, причиненный мораль зыян. Моннан тыш, суд эшкә алудан баш тартуны законсыз дип танырга һәм эш бирүчене граждан белән хезмәт килешүе төзергә мәҗбүр итәргә мөмкин;
җинаять. Дискриминация өчен гаепле вазыйфаи зат штрафка, мәҗбүри, төзәтү, мәҗбүри эшләргә хөкем ителергә мөмкин, шулай ук ул билгеле бер вазыйфаларны биләү яисә билгеле эшчәнлек белән шөгыльләнү хокукыннан мәхрүм ителергә яки ирекләреннән мәхрүм ителергә мөмкин.